تأثیر چای بابونه بر کنترل قند خون و افسردگی در بیماران افسرده مبتلا به دیابت نوع 2

شیوع دیابت در دنیا به سرعت رو به افزایش است و به درجه اپیدمی (همه‌گیری) رسیده؛ در این میان، دیابت نوع 2 (T2D) هم در کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای در حال توسعه شایع‌تر است.

طبق آمار فدراسیون بین‌المللی دیابت (IDF)، در حال حاضر، شیوع دیابت در سراسر دنیا 8/3 درصد است. پیش بینی می شود تا سال 2035، این تعداد به 591/9 میلیون نفر برسد. ⁽¹⁾

بیماری دیابت با عوارض میکرووسکولار و ماکرووسکولار مرتبط است؛ این عوارض منجر به آسیب اندام و بافت یک سوم تا نیمی از افراد دیابتی می شوند. عوارض میکرووسکولار عبارتند از رتینوپاتی (بیماری شبکیه که منجر به اختلال یا از دست دادن بینایی می شود)، نفروپاتی (بیماری کلیوی) و نروپاتی (بیماری یا اختلال عملکرد یک یا چند عصب محیطی که معمولاً منجر به بی حسی یا ضعف می شود)؛ عوارض ماکرووسکولار عبارتند از بیماری ایسکمیک قلب، بیماری عروقی محیطی و بیماری عروق مغزی. ⁽²⁾

کنترل خوب قند خون برای مدیریت عوارض ناشی از دیابت بسیار اهمیت دارد. برای کاهش قند خون بالای بیماران مبتلا به دیابت از داروهای مختلفی استفاده می کنند، اما دیابت و عوارض آن هنوز هم مهم‌ترین چالش این افراد هستند.

مدت زمان زیادی است که برای درمان و کنترل قند خون بیماران دیابتی از داروهای گیاهی استفاده می کنند؛ حتی آن را به عنوان یک روش درمانی جایگزین هم پذیرفته اند. یکی از گیاهان بابونه است. بابونه به خانواده کاسنیان (Asteraceae) تعلق دارد و در اروپا و غرب آسیا بسیار از آن استفاده می کنند. استفاده از بابونه به دلیل خواص درمانی‌اش به یونان و روم باستان برمی گردد. میزان مصرف چای بابونه حدود یک میلیون فنجان در روز است. این گیاه ضدالتهاب، ضددرد، ضداسپاسم، ترمیم کننده زخم، ضدمیکروب و آرامش بخش است؛ بیشتر هم به دلیل همین خواص از آن استفاده می کنند. مطالعات مختلف نشان داده اند که بابونه ضدانگل، ضدپیری و ضدسرطان است و خاصیت آنتی اکسیدانی دارد.

خواص درمانی بابونه ناشی از ترکیبات آن است؛ ترکیبات زیست فعال اصلی موجود در بابونه عبارتند از:

- ترکیبات سزکویی‌ترپنی مانند آلفا بیزابولول، بیزابولول اکساید A و B، کامازولن و فارنزن.

- ترکیبات فنولی مانند فلاونوئیدهای آپیجنین، کوئرستین، پاتولتین، لوتئولین و گلیکوزیدهای آنها و همچنین، کومارین ها.

مطالعات متعدد نشان داده اند که بابونه قند خون و لیپید خون را کاهش می دهد. در سال 2014، در مطالعه‌ای، Rafraf و همکارانش، اثربخشی چای بابونه بر کاهش قند خون و لیپید خون و تأثیر آنتی اکسیدانی آن بر بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 را نشان دادند. از سوی دیگر، در سال 2005، Eddouks و همکارانش دریافتند که مصرف خوراکی عصاره های آبی بابونه (دوز 20 میلی گرم بر کیلوگرم) باعث بهبود هموستاز گلوکز (تعادل انسولین و گلوکاگون به منظور حفظ قند خون) در رت های نرمال و رت های دیابتی شده با استرپتوزوتوسین شد.

در سال 2015، محققین متوجه شدند اگرچه مطالعات زیادی اثر بابونه بر کنترل قند خون را در مدل های حیوانی نشان داده اند، اما فقط یک مطالعه با استفاده از مدل انسانی انجام شده است (مطالعه  Rafraf و همکارانش در سال 2014). همچنین، نتیجه بررسی ها نشان داد که هیچ مطالعه ای روی بیماران افسرده مبتلا به دیابت نوع 2 انجام نشده است. از این رو، مطالعه‌ای را با عنوان «مقایسه تأثیر چای بابونه و چای سیاه بر کنترل قند خون و پروفایل های لیپید خون در بیماران افسرده مبتلا به دیابت نوع 2» انجام دادند؛ هدف از این مطالعه ارزیابی اثر چای بابونه بر کنترل قند خون، شامل HbA1c و پروفایل های لیپید خون در بیماران افسرده مبتلا به دیابت نوع 2 بود. ⁽¹⁾ (HbA1c میانگین سطح گلوکز (قند) خون طی 2-3 ماه گذشته است. ⁽³⁾)

روش مطالعه و شرکت‌کنندگان:

این مطالعه، یک کارآزمایی بالینی تصادفی کنترل شده بود که 74 بیمار افسرده مبتلا به دیابت نوع 2 در آن شرکت کردند. همه بیماران تحت نظر متخصص غدد و روانپزشک بودند و با استفاده از پرسشنامه‌ افسردگی بِک - ویرایش دوم (Beck II) انتخاب شدند.

معیارهای ورود به مطالعه:

- سابقه ابتلا به دیابت: 5-15 سال؛

- نمره آزمون بِک: 11 تا 30؛

- عدم ابتلا به اختلالات یا بیماری های کلیه، کبد، قلب و تیروئید، اختلالات خونریزی و تومورهای بدخیم (سرطان)، بیماری های خود ایمنی و بیماری های تحلیل برنده سیستم عصبی مرکزی؛

- عدم سابقه بستری به دلیل بیماری های روانی؛

- عدم مصرف مکمل های غذایی و آنتی اکسیدانی طی 3 ماه گذشته؛

- عدم مصرف داروهای آرامبخش و ادرارآور طی 3 ماه گذشته.

معیارهای خروج از مطالعه:

- حساسیت به بابونه؛

- افسردگی عمده که نیاز به درمان خاص دارد (نمره آزمون بِک بیشتر از 30)؛

- افرادی که در طول مصاحبه به افکار خودکشی یا اتفاقی مانند از دست دادن شغل، طلاق یا مرگ یکی از بستگان در 3 ماه گذشته اشاره کردند؛

- افرادی که تمایلی به نوشیدن چای نداشتند.

در نهایت، بیماران به دو گروه 37 نفره تقسیم شدند: گروه چای بابونه و گروه چای سیاه.

گروه اول 3 تی بگ حاوی 2/5 گرم بابونه و گروه دوم 3 تی بگ حاوی 2/5 گرم چای سیاه دریافت کردند. مقدار پلی فنول های موجود در هر دو نوع تی بگ آزمایش شد.

طرز تهیه چای ها:

در شروع مداخله، طرز تهیه چای، دوز و سایر اطلاعات را در اختیار بیماران گذاشتند.

هر دو گروه چای کیسه ای خود را در 150 سی سی آب جوش قرار می دادند و به مدت 12 هفته، هر روز، حداقل نیم ساعت بعد از هر وعده غذایی چای را می نوشیدند؛ مدت زمان دم کشیدن چای نیز برای هر دو گروه یکسان بود.

از بیماران خواستند که همزمان با نوشیدن چای سیاه یا بابونه، مصرف چای خود را در یک برگه مخصوص ثبت کنند. همچنین، از آنها خواسته شد در طول مداخله، چای دیگری مصرف نکنند و تا حد امکان، فعالیت بدنی، رژیم غذایی، دارو و سبک زندگی خود را تغییر ندهند.

نتایج:

پس از مداخله:

- میانگین HbA1c در گروه بابونه در مقایسه با گروه چای سیاه، به طور قابل توجهی کاهش یافت.

- نه تنها بین افراد هر گروه، بلکه بین دو گروه هم هیچ تغییر قابل توجهی در میانگین لیپیدهای سرم مشاهده نشد.

- نمره آزمون بِک در گروه بابونه به طور قابل توجهی کاهش یافت.

- میانگین تغییرات بین دو گروه بسیار متفاوت بود.

محدودیت های مطالعه:

- چند نتیجه متناقض در این مطالعه به دست آمد که دلیل آن، ممکن است شرایط خاص بیمارانی باشد که از درجات مختلف افسردگی رنج می بردند.

- بررسی اثر چای بابونه بر بیماران افسرده مبتلا به دیابت یکی از محدودیت های این مطالعه بود. بنابراین، یافته های این مطالعه را نمی‌توان به کل افراد مبتلا به دیابت تعمیم داد.

- محدودیت دیگر این مطالعه، عدم اندازه گیری سایر پارامترهای گلوکز بیماران بود.

برای شناسایی بهتر اثرات بابونه، به مطالعات انسانی بیشتری نیاز داریم.

نتیجه گیری:

نتایج این مطالعه نشان داد که نوشیدن روزانه سه فنجان چای بابونه به مدت 12 هفته توسط افراد دیابتی که از افسردگی رنج می برند، کنترل قند خون و وضعیت افسردگی آنها را بهبود می دهد.

بنابراین، نوشیدن این چای به این بیماران توصیه می شود.

با این حال، برای تشخیص اثر چای بابونه بر شاخص های لیپید، تحقیقات بیشتری لازم است.